Кайен калемпири, чили (Кайенский перец, чили Capsicum frutescens)
Помидор гүлдүүлөрдөн – Solanaceae.
Калемпирдин мөмөсүнүн түсү жашылдан, сарыдан, кочкул сарыдан кызылга жана андан кочкол түстө болот. Эң кичинесинин чоңдугу фасольдой (ноядай) келет, бирок даамы абдан ачуу, курч жана куйкалайт. Мындай касиети калемпирдин сортуна жараша болот.
Азыркы кезде кайен калемпир Батыш Африканын кээ бир областтары, Мексика, Бразилия, Колумбия, Калифорния, Гвиана, Вьетнам, АКШ, Индия, Индонезия өндүрөт. Башка өлкөлөрдө да көбүнчө үйдө, балкондо өстүрүлөт.
Калемпирдин ичиндеги тосмолордо капсаицин деген алкалоид бар. Ал калемпирге куйкалап туруучу касиетти берет. Бирок кээ бир түрлөрүнүн назик керемет даамы болот. Пряность (тамакка кошулма) катары жаңы үзүлгөнү же кургатылган жаш калемпир колдонулат. «Кайен калемпири» аттуу кошулманын курамына кайен калемпирдин күкүмү, жанчылаган сарымсак, күрөң чай чөп, чеге гүл кирет. Тамак өнөр жайында бул калемпир эт, балык, жашылчаларды, колбасаны консервалоодо пайдаланылат. Көп өлчөмдө «Табаско» соосун жасоодо колдонулат.
Содержание книги:
- Жыпар жыттуу жана керемет даамдуу ѳсүмдүктѳр. Кириш сөз
- Айыр
- Ак акация
- Анар
- Анис
- Апельсин
- Айдама артишок
- Жоон жалбырактуу бадан
- Бадъян
- Базилик
- Баркыт гүл
- Бөрү карагат
- Бергамот
- Бийик сарындыз
- Ваниль
- Жалган кычы
- Грейпфрут
- Дары кашка беде
- Имбирь
- Ичке жалбырактуу кипрей
- Каз таман
- Кайен калемпири
- Камелия эвганолдук
- Коңуз баш
- Көкөмерен
- Күрөң чай чөп
- Кардамон
- Настурция
- Саптуу эмен
- Сары чай чөп
- Чеге гүл
- Шалбаа уй бедеси
Статьи и книги по теме:
- Адам жана ɵсүмдүктɵр
- Человек и растения
- Пищевые растения в косметике
- Фитотерапия и организация фитобаров
- Сбор, сушка, заготовка и хранение полезных и лекарственных растений
- Кээ бир дары жана пайдалуу өсүмдүктөрдү жыйноо, кургатуу, сактоо боюнча колдонмо
- Өсүмдүктүн тизмеси
- Өсүмдүктөрдүн кыргызча-орусча сөздүгү
- Өсүмдүктөрдү жыйноо календары
- Туура тамактануунун негиздери
- Хвала пчеле
- Аарыга алкыш
- Укмуштуу гүлдөр
- Жыпар жыттуу жана керемет даамдуу ѳсүмдүктѳр
- Русско-кыргызский пояснительный словарь по курортной, восстановительной и традиционной медицине